2008-11-20: Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ma 10 lat

czwartek, 20 listopada 2008

W lipcu swoje 50 urodziny obchodziła NASA. Dziś mija 10. rocznica budowy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Dokładnie dnia 20 listopada 1998 r. wystartowała rosyjska rakieta nośna Proton-K z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie, która wyniosła na orbitę moduł Zarja, który był zalążkiem przyszłej Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).

Start z kosmodromu Bajkonur rosyjskiej rakiety Proton-K z modułem Zarja, 20 listopada 1998.

Połączone moduły Zwiezda, Zarja i Unity (lipiec 2000).

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (skrót ISS z ang. International Space Station, MKS ros. Mieżdunarodnaja Kosmiczieskaja Stancija) to pierwsza stacja kosmiczna wybudowana z założenia przy współudziale wielu krajów.

Nowa międzynarodowa stacja kosmiczna ISS (potocznie zwana Alfą) rodziła się w bólach. Pierwszy moduł Zarja zbudowali Rosjanie za amerykańskie pieniądze. Budowę sfinansowały Stany Zjednoczone, Zaria powstawała w rosyjskich Zakładach Chruniczewa. Drugi moduł Unity - powstał w amerykańskich zakładach Boeinga. Połączone zostały na orbicie w grudniu 1998 roku. Odtąd Alfa oczekiwała na moduł mieszkalny Zwiezda, który pozwoli załodze zamieszkać na pokładzie stacji. Pierwsi kosmonauci wprowadzili się na stację dwa lata później, dokładnie 2 listopada 2000 roku, William Shepherd, Jurij Gidzenko i Siergiej Krikalow zameldowali się jako pierwsza załoga na pokładzie stacji.

Alfa, ISS czy MKS?

Spór o nazwę stacji ma bogatą historię i do dziś nie został ostatecznie rozstrzygnięty. Kiedy w 1993 roku wiceprezydent USA Al Gore i premier Rosji Wiktor Czernomyrdin podpisywali porozumienie o wspólnej budowie stacji, otrzymała ona nazwę "Alpha" (Alfa), która już wówczas nie budziła entuzjazmu Rosjan. Pierwsza litera greckiego alfabetu mogła sugerować, że chodzi o pierwszą stację kosmiczną - a gdzie epoka Salutów, a gdzie Mir?

"Alfa" przetrwała jednak aż 3 lata i powstało nawet logo stacji opatrzone dwujęzycznym napisem (rosyjski napis był błędny - brakowało w nim miękkiego znaku). Zapewne to nie ów błąd zadecydował o ostatecznym odrzuceniu przez Rosjan pierwotnej nazwy, ale mógł być kroplą przepełniającą kielich. W 1996 roku w USA stację zaczęto nazywać International Space Station (ISS), zaś w Rosji - Mieżdunarodnaja Kosmiczeskaja Stancija (MKS). W oficjalnych dokumentach obie strony do dziś używają tych nazw, które jednak zupełnie nie odpowiadają dziennikarzom. W mediach powrócono więc do krótkiej "Alfy". Podobnie postąpiła załoga stacji, zwracając się do dyrektora NASA o zezwolenie na używanie pierwotnej nazwy. Dyrekcja takiej zgody udzieliła na czas trwania pierwszej misji. "Alfa" pozostaje więc nazwą prowizoryczną. W przeszłości stacja nosiła nazwę Freedom.

Budowa stacji trwa już 11 lat

20 listopada 1998 roku rakieta Proton wyniosła na orbitę pierwszy element stacji, ważący 24 t moduł Zarja. Dwa tygodnie później poleciał w kosmos prom Endeavour, który dołączył do niej drugi moduł Unity. Podczas trzeciej misji, w maju 1999, wahadłowiec Discovery dostarczył narzędzia i dźwigi konieczne do prowadzenia dalszych prac. Czwarty lot w maju 2000 dostarczył na ISS zapasów żywności i energii i poczynił przygotowania do przybycia modułu Zwiezda. Zadokowała ona do ISS w lipcu 2000 i stała się trzecim głównym elementem konstrukcji stacji. W październiku 2000 astronauci, którzy dotarli na pokładzie promu Discovery, rozpoczęli składanie pierwszego fragmentu szkieletu stacji i dodali nowy port do cumowania promów. Zainstalowano między innymi gniazdo cumownicze oraz antenę nadawczo-odbiorczą mającą ułatwić i poprawić jakość komunikacji stacji z ziemią. Po tym zabiegu stacja wyglądała całkiem okazale i była już ostatecznie gotowa na przyjęcie pierwszej stałej załogi. 31 października 2000 roku wystartował z Kazachstanu z trzema astronautami na pokładzie Sojuz TM-31. Sergiej Krikalew, Juri Gridzenko oraz William Shepard dotarli do stacji 2 listopada i stali się pierwszą załogą na stałe zamieszkującą Międzynarodową Stację Kosmiczną. W lutym 2001 wahadłowiec Atlantis dołączył czwarty moduł - laboratorium Destiny. 12 marca 2001 do stacji dołączono włoski transportowy moduł Leonardo dostarczony przez wahadłowiec Discovery. 23 kwietnia 2001 do stacji przyłączono automatyczne ramię Canadarm2 dostarczone przez prom Endeavour. 15 lipca 2001 zainstalowano śluzę umożliwiającą wychodzenie załogi na zewnątrz stacji. Śluzę dostarczył wahadłowiec Atlantis.

Obecnie

Na stacji gościło już 167 ludzi z 15 krajów. W 10. rocznicę na ISS znajduje się obecnie 10 osób: trzyosobowa załoga ISS i siedem osób załogi promu Endeavour.

Uroczystych obchodów nie zaplanowano, bo na stacji, jak powiedział przedstawiciel rosyjskiego Centrum Kierowania Lotem Walerij Łyndin, praca wre. Na dzisiaj zaplanowano m.in. kolejne wyjście w Kosmos (EVA).

Obecnie w rozwijaniu projektu ISS uczestniczy 16 państw. Poza Rosją, USA, a także państwami Unii Europejskiej, w rozwoju kompleksu orbitalnego bierze udział Japonia, Kanada i Brazylia.

Ważne daty

20 listopada 1998 – Z Bajkonuru zostaje wystrzelony za pomocą rakiety Proton-K pierwszy moduł i zalążek Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, Zarja.
4-15 grudnia 1998 – Misja STS-88 promu Endeavour. Połączenie pierwszych dwóch modułów Stacji ALFA (Unity i Zarja) przez kosmonautów NASA (6 grudnia).
27 maj - 6 czerwiec 1999 – Misja STS-96. Dostarczenie zapasów do stacji ALFA, wyniesienie stacji na wyższą orbitę.
19-29 maj 2000 – Misja STS-101. Wymiana akumulatorów i dostarczenie zapasów.
24 lipiec 2000 – Do stacji ALFA przyłączony zostaje moduł mieszkalny dla stałej załogi, Zwiezda.
8-19 września 2000 – Misja STS-106. Dostarczenie zapasów do modułu mieszkalnego.
11-24 październik 2000 – Misja STS-92. Przyłączona zostaje struktura Z1, na której umieszczone zostaną później baterie słoneczne.
31 październik 2000 – Start statku Sojuz TM-31, połączenie ze stacją ALFA. Na pokładzie pierwsza stała załoga stacji: William Shepherd, Jurij Gidzneko i Siergiej Krikalow.
30 listopad - 11 grudzień 2000 – Misja STS-97 promu Endeavour. Do stacji ALFA przyłączone zostają panele baterii słonecznych.
7-20 luty 2001 – Misja STS-98. Do stacji ALFA przyłączone zostaje laboratorium Destiny.
8-21 marzec 2001 – Misja STS-102 promy Discovery. Pierwsza wymiana stałych załóg stacji ALFA. Pierwszy lot włoskiego modułu dostawczego (MPLM), Leonardo.
19 kwietnia - 1 maja 2001 – Misja STS-100. Międzynarodowy lot na pokładzie wahadłowca Endeavour. Połączenie ze stacją ALFA, dostarczenie kanadyjskiego ramienia służączego do konserwacji i rozbudowy stacji. Lot włoskiego modułu dostawczego (MPLM), Rafaello.
28 kwietnia 2001 – Na pokładzie statku Sojuz TM-32 w Kosmos rusza pierwszy turysta kosmiczny, Dennis Tito. Spędza on w Kosmosie tydzień i wraz z załogą statku odwiedza stację ALFA.
12-24 lipiec 2001 – Misja STS-104. Połączenie ze stacją ALFA, dostarczenie śluzy służącej do wychodzenia w przestrzeń kosmiczną prosto ze stacji. Wcześniej, aby wyjść w otwartą przestrzeń, astronauci musieli przechodzić przez pokład wahadłowca.
10-17 sierpień 2001 – Misja STS-105.Druga wymiana stałych załóg stacji ALFA. Kolejny lot włoskiego modułu dostawczego (MPLM), Leonardo.
21 październik 2001 – Start statku Sojuz TM-33, wymiana statków ratowniczych dla stacji ALFA.
5-17 grudnia 2001 – Misja STS-108. Trzecia wymiana stałych załóg stacji ALFA. Kolejny lot włoskiego modułu dostawczego (MPLM), Rafaello.
8-19 kwietnia 2002 – Misja STS-110. Wahadłowiec wynosi konstrukcję S-0. Jerry Ross jest pierwszym człowiekiem, który poleciał 7 razy w Kosmos.
25 kwietnia-5 maja 2002 – Sojuz TM-34. Misja "taksówkowa" do stacji ALFA. Załoga wymienia statek ratowniczy dla stacji. W załodze Sojuz znajduje się drugi kosmiczny turysta, Mark Shuttleworth z RPA.
5-19 czerwca 2002 – Misja STS-111. Franklin Chang-Diaz jest drugim człowiekiem, który poleciał 7 razy w Kosmos. Na stację dociera piąta załoga.
7-18 października 2002 – Misja STS-112. Wahadłowiec wynosi konstrukcję S-1, która posłuży do zamontowania paneli słonecznych.
31 października - 10 listopada 2002 – Misja Sojuz TMA-1. W misję do stacji ALFA startuje zmodernizowana, już trzecia w ciągu 40 lat, wersja statku Sojuz - Sojuz TMA. Na pokładzie znajduje się dwóch Rosjan i Belg.
24 listopada - 7 grudnia 2002 – Misja STS-113. Załoga promu Endeavour dołącza do stacji kratownicę P1. Na pokładzie ISS pozostawiona szósta stała załoga.
18 października 2003 - Wystartował Sojuz TMA-3. Na pokładzie byli - Aleksander Kalieri oraz Michael Foale stanowiący ósmą stałą załogę, oraz Pedro Duque, hiszpański astronauta lecący z ramienia ESA.
4 czerwca 2008 - Astronauci z Discovery dołączyli japońskie laboratorium Kibo.

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem:
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

Linki zewnętrzne

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ma sześć i pół roku!

Źródła

Wikipedia
PAP – Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) ma 10 lat – wyborcza.pl, 20 listopada 2008
Michał Różyczka – Sygnały z pokładu ISS – Wiedza i Życie, październik 2000
Michał Różyczka – Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – Wiedza i Życie, czerwiec 1998
Agnieszka Przychodzeń – Kosmiczny hotel – www.wprost.pl, grudzień 1998
Happy Birthday ISS (10 years) – www.flickr.com, 20 listopada 2008