Poseł Przemysław Witek złożył interpelację poselską w sprawie parków narodowych

piątek, 24 stycznia 2025

21 stycznia 2025 roku poseł na Sejm RP X kadencji Przemysław Witek (KO) złożył interpelację poselską adresowaną do ministra klimatu i środowiska Pauliny Hennig-Kloski w sprawie parków narodowych. Interpelacja, o której mowa, nosi numer 7532.

Treść

Szanowna Pani Minister,

parki narodowe stanowią obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.

Niewątpliwie parki narodowe stanowią zatem jedną z najistotniejszych współczesnych form ochrony przyrody, będąc najbardziej efektywnym sposobem zagwarantowania nienaruszalności zasobów przyrodniczych. O wyjątkowości chronionych obszarów świadczy wpisanie dziesięciu polskich parków narodowych na listę światowych rezerwatów biosfery, a także uznanie Białowieskiego Parku Narodowego przez UNESCO za obiekt światowego dziedzictwa ludzkości.

Nadzór nad zapewnieniem przez parki narodowe odpowiednich warunków zapewniających prawidłową realizację przydzielonych im zadań związanych z ochroną przyrody i zarządzaniem jej zasobami, stanowi ważny element obowiązków spoczywających na Ministerstwie Klimatu i Środowiska, w szczególności w kontekście postępujących zmian klimatycznych.

Powyższe kwestie były przedmiotem kontroli 14 parków narodowych, przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli Delegatura w Kielcach (nr ewidencyjny: P/23/062) – w ramach której przedstawiono także szereg wniosków de lege ferenda.

Granice i powierzchnia parków narodowych

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego parki narodowe obejmują jedynie 1% całkowitej powierzchni kraju. Z tychże przyczyn istotnym pozostaje precyzyjne uregulowanie kwestii powierzchni oraz granic każdego z 23 parków narodowych utworzonych na terenie Rzeczypospolitej.

Każdy park narodowy tworzony jest na podstawie ustawy, jednak jego granice określane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Zmiana granic wymaga zgody właściwych organów samorządu terytorialnego.

Jak wynika z powyższej kontroli NIK, zachodzą rozbieżności pomiędzy rzeczywistą wielkością powierzchni dziesięciu objętych kontrolą parków narodowych a powierzchnią wskazaną w rozporządzeniach w sprawie tych parków, zaś w przypadku Ojcowskiego Parku Narodowego także przebiegu jego granic.

Rozbieżności te również dotyczyły danych zawartych w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody. Znamiennym pozostaje fakt, iż jedynie w dwóch z czternastu skontrolowanych parkach narodowych, dane zamieszczone w przywołanym rejestrze przedstawiały faktyczną powierzchnię i przebieg granic tych parków.

Zgodnie z postulatami zawartymi we wnioskach kontroli, koniecznym jest podjęcie niezwłocznych działań legislacyjnych obejmujących przygotowanie nowelizacji rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie wykazania prawidłowych danych o powierzchni poniższych parków:

W przypadku zaś Ojcowskiego Parku Narodowego działania legislacyjne winny objąć także określenie prawidłowego przebiegu jego granic.

Stosowne działania kontrolne ministerstwa winny objąć również pozostałe 9 parków narodowych, które nie były przedmiotem kontroli NIK.

Plany ochrony parków narodowych

Należyte zarządzanie parkami oraz zapewnienie ich właściwego funkcjonowania wymaga sporządzenia i realizacji planów ich ochrony, które określają m.in. sposoby zabezpieczenia zasobów przyrody występujących na terenie parku, jak również istniejące i potencjalne zagrożenia dla jego obszaru.

Dyrektor parku narodowego sporządza projekt planu ochrony, który w dalszej procedurze podlega opiniowaniu przez ministerstwo.

Z informacji kontrolnych NIK wynika, że pomimo upływu w dniu 15 listopada 2018 r. ustawowego terminu na ich ustanowienie, w dalszym ciągu 12 spośród 23 parków narodowych nie posiadało planów ochrony.

Wydłużająca się procedura zatwierdzenia projektów powoduje, że część zawartych tam informacji ulega dezaktualizacji, co wymaga następczo ich ponownego uzupełnienia poprzez przeprowadzenie kolejnych inwentaryzacji.

W celu zapobiegnięcia powyższemu, konieczne jest niezwłoczne zakończenie prac nad ustanawianiem planów ochrony dla wszystkich parków narodowych.

Rzetelność projektów zarządzeń w sprawie zadań ochronnych

Osiągnięcie celów ochrony przyrody przypisanych parkom narodowym wymaga skutecznego i rzetelnego zaprojektowania odpowiednich działań ochronnych oraz stałej kontroli stanu środowiska. Wobec braku ustanowienia planów ochrony dla ponad połowy parków narodowych, ich dyrektorzy zobowiązani są do podejmowania działań na podstawie zarządzeń w sprawie działań ochronnych, przedkładanych ministrowi właściwemu do spraw środowiska.

W ramach kontroli NIK ujawniono, iż większość z projektów opracowana była nierzetelnie. W sześciu z nich zostały wskazane zadania, które nie mogły być uznane za służące ochronie czynnej ekosystemów parków lub gatunków roślin, zwierząt lub grzybów w nim występujących. Ponadto w projektach zadań ochronnych dla dwóch parków nie zostały uwzględnione wszystkie znane zagrożenia zidentyfikowane na obszarze parków.

Wobec powyższego, niezbędnym pozostaje podjęcie stosownych działań przez ministerstwo celem poprawy jakości i rzetelności przedkładanych przez dyrektorów projektów zarządzeń w sprawie zadań ochronnych – w szczególności mając na względzie ich tymczasowy i zastępczy charakter z uwagi na brak ustanowienia planów ochrony.

Finansowanie działalności parków narodowych

Działania kontrolne NIK ujawniły także, że istotną przyczyną niewykonywania przez parki narodowe zaplanowanych zadań ochronnych był brak stabilnego, przewidywalnego i wystarczającego poziomu ich finansowania z budżetu państwa.

Środki uzyskiwane z budżetu państwa wykorzystywane są w zdecydowanej większości na wynagrodzenia pracowników, zaś w 9 z 14 kontrolowanych parków narodowych środki te nawet nie wystarczały na zabezpieczenie tych wydatków. Prawidłowe funkcjonowanie i realizacja ustawowych obowiązków przez parki wymaga zatem stałego pozyskiwania dodatkowych środków finansowych, co może prowadzić do niebezpieczeństwa nadmiernej ich komercjalizacji w celu uzyskania wystarczających przychodów.

Potrzeba należytej dbałości o ochronę zasobów przyrodniczych nie może być zatem zagwarantowana bez wystarczającego finansowania parków.

W związku z powyższym, zwracam się z uprzejmą prośbą o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Czy Ministerstwo Klimatu i Środowiska podjęło działania w związku z wnioskami przedstawionymi w ramach wyników kontroli przeprowadzonej przez NIK w przedmiocie zarządzania ochroną przyrody w parkach narodowych (nr ewidencyjny: P/23/062), a jeżeli tak, to jakie?

2. Czy podjęto działania legislacyjne w przedmiocie nowelizacji rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie wykazania prawidłowych danych o powierzchni parków oraz jaki jest etap tych prac?

3. Czy podjęto działania legislacyjne w przedmiocie nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie Ojcowskiego Parku Narodowego (Dz. U. Nr 99, poz. 607) w zakresie określenia prawidłowego przebiegu jego granic oraz jaki jest etap tych prac?

4. Czy podjęto konsultacje z organami samorządu terytorialnego celem ustalenia granic powyższego parku?

5. Czy podjęto działania kontrolne w zakresie weryfikacji prawidłowości danych o powierzchni oraz przebiegu granic parków narodowych: Babiogórskiego, Bieszczadzkiego, Drawieńskiego, Magurskiego, Poleskiego, Roztoczańskiego, „Ujście Warty”, Wielkopolskiego, Wolińskiego?

6. Czy zakończono prace nad ustanawianiem planów ochrony dla wszystkich parków narodowych, a jeśli nie to na jakim etapie pozostają powyższe prace?

7. Czy podjęto działania zapewniające przedkładanie przez dyrektorów parków narodowych rzetelnych projektów zarządzeń w sprawie zadań ochronnych, a jeśli tak, to jakie?

8. Czy podjęto działania zapewniające finansowanie działalności parków narodowych na poziomie umożliwiającym realizację wszystkich zaplanowanych zadań ochronnych, a jeśli tak, to jakie?

Źródła

Przemysław Witek – Interpelacja nr 7532 – Sejm Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji, 21 stycznia 2025